Reuma en Huiduitslag - Oorzaken, Symptomen en Behandelingen

Acuut reuma en post-streptokokken-reactieve-artritis (PSRA)

dossier Acuut reuma of reumatische koorts ontstaat na een infectie met een bacterie van de groep-A-streptokokken. Groep A-streptokokkeninfecties behoren tot de meest voorkomende infecties bij de mens, vooral dan bij kinderen. Deze bacterie veroorzaakt vaak keelontsteking. De keelontsteking gaat over. Maar een tot vier weken daarna kunt u acuut reuma krijgen. Dit kan blijvende hartschade veroorzaken.

Acuut reuma komt in westerse landen gelukkig bijna niet meer voor. Dit komt o.m. door gebruik van antibiotica bij een streptokokkeninfectie en de verbeterde hygiëne. Als het nog voorkomt, dan is dat vooral bij kinderen tussen de 4 en 18 jaar met een piek rond het 8e jaar. In ontwikkelingslanden blijft acuut reuma de belangrijkste oorzaak van hartafwijkingen bij jonge mensen.

Artrose of slijtagereuma

Artrose of osteoartritis is een aandoening waarbij de kwaliteit van het gewrichtskraakbeen achteruit gaat. Uiteindelijk kan het kraakbeen zelfs geheel verdwijnen. Artrose komt voornamelijk voor in de gewrichten van de handen, knieën en heupen, maar begint meestal in de grote gewrichten die gewicht moeten dragen. Artrose komt het meest voor van alle gewrichtsaandoeningen. Voor een groot deel is dit te wijten aan het natuurlijke proces van het ouder worden. Het is een aandoening die zelden ernstige problemen veroorzaakt en er zijn geen levensbedreigende risico’s aan verbonden. Artrose is de meest voorkomende gewrichtsaandoening onder ouderen. Pijn, zwelling en stijfheid in het aangedane gewricht staan centraal.

Weke delen reuma komt voor in spieren, pezen, banden, kapsels, slijmbeurzen en tussenwervelschijven. Voorbeelden van weke-delen reuma zijn fibromyalgie en tendinitis (peesontsteking). Fibromyalgie komt veel voor en kenmerkt zich door langdurige pijn in spieren, peesaanhechtingen en banden.

Lupus

In heel wat gevallen verloopt lupus zeer mild, zonder orgaanaantasting. Soms echter verloopt de aandoening ernstig.

Tijdens een actieve fase van de aandoening kunnen algemene verschijnselen voorkomen, vergelijkbaar met die van een griep (koorts, moeheid, spierpijn, hoofdpijn). Huiduitslag en gewrichtsklachten zijn eveneens frequent. Tot de meer specifieke en gelukkig minder frequente symptomen behoren een ontsteking van nieren, hart- of longvlies, of neurologische symptomen.

De huiduitslag bij mensen met lupus kan vele vormen aannemen. Dikwijls wordt eerst aan een allergie gedacht. Een rode uitslag over de wangen, doorlopend over de neusrug geeft de klassieke vlinderrash. In sommige gevallen kan deze uitslag min of meer verheven zijn of kunnen littekentjes gevormd worden. In een dergelijk geval is er sprake van ‘discoïde lupus’, een vorm waarbij eerder zeldzaam complicaties aan de inwendige organen optreden. Samen met de huidverschijnselen kan ook een verhoogde neiging tot haaruitval optreden. Dit haarverlies is vaak omkeerbaar.

Het longvlies en hartzakje kunnen betrokken raken in het lupus-ontstekingsproces. Vooral pleuritis (de ontsteking van het longvlies) komt voor. Men ervaart in zulk een situatie een scherpe pijn onder aan de borstkas die erger wordt bij diep inademen. In ernstiger gevallen is er een grotere vochtuitstorting tussen de longvliezen, wat kan leiden tot ademnood.

Ongewoon zware neerslachtigheid, hoofdpijn, gedragsstoornissen of, in zeldzame gevallen, epileptische aanvallen kunnen met lupus verband houden. Het is vaak moeilijk met zekerheid te bepalen of een depressie bij mensen met lupus een rechtstreeks gevolg is van het auto-immuunziekteproces dan wel een psychische reactie op een tegenslag.

Lupus kan aanleiding geven tot verminderde aantallen rode bloedcellen, witte bloedcellen of bloedplaatjes. Indien er een tekort is aan rode bloedcellen, spreken we van anemie. Het zuurstoftransport in het lichaam wordt dan bemoeilijkt, waardoor snel vermoeidheid optreedt. Een tekort aan witte bloedcellen heet leukopenie. Hiermee kunnen een verminderde lichaamsweerstand en een verhoogde neiging tot infectie gepaard gaan. Een daling van het aantal bloedplaatjes heet trombocytopenie. Indien die uitgesproken is, kan een verhoogde bloedingsneiging ontstaan, waarvoor behandeling aangewezen is.

Behandeling

Het soort medicatie dat voorgeschreven wordt aan mensen met lupus is heel erg afhankelijk van de precieze aard van de aandoening. De keuze van de medicatie is bijvoorbeeld sterk afhankelijk van de vraag of er ontstekingssymptomen zijn in belangrijke inwendige organen (bijvoorbeeld de nieren).

Over het algemeen worden antimalariamiddelen voorgeschreven. Die vormen een standaardtherapie. Ze hebben geen onmiddellijk effect, maar beïnvloeden het verloop van lupusreuma op de langere termijn. Ze hebben vooral een invloed op de huid- en gewrichtsverschijnselen, maar helpen ook de uitbreiding naar inwendige organen voorkomen of beperken. Deze chloroquinederivaten worden in de regel goed verdragen. Een mogelijke bijwerking kan zich voordoen aan de ogen. Om die reden is een regelmatig consultatie bij een oogarts (één- tot tweemaal per jaar) aan te bevelen.

Ontstekingen van de gewrichten moeten bovendien behandeld worden met aspirineachtige medicijnen, of met basismedicijnen zoals die ook worden voorgeschreven aan mensen met reumatoïde artritis.

Soms moeten aanvallen van lupus worden behandeld met cortisonederivaten, in verschillende mogelijke vormen of toedieningswijzen. Huidletsels worden meestal uitwendig behandeld met cortisonebevattende zalven. Voor gewrichtsontstekingen die niet voldoende onder controle worden gehouden met aspirineachtige ontstekingsremmers, kan een lage onderhoudsdosis van een cortisonepreparaat worden overwogen. Eventueel kan een dergelijk preparaat ook in het ontstoken gewricht worden ingespoten. Cortisone is vooral van belang wanneer er sprake is van inwendige complicaties zoals nierontsteking, ontsteking van de hersenen, ontsteking van het longvlies of het hartzakje. Een hoge startdosis is hier vaak noodzakelijk.

Recent zijn ook biofarmaca geïntroduceerd in de behandeling van lupus (belimumab). De ervaring hiermee is nog zeer beperkt.

Behandeling

De ziekte gaat meestal na enkele maanden vanzelf over. De gewrichtsontstekingen genezen meestal zonder blijvende gevolgen. Wel kunt u hartklachten houden, bijvoorbeeld doordat uw hartkleppen beschadigd zijn geraakt. Daardoor kunt u op latere leeftijd last krijgen van hartritmestoornissen en hartfalen. Als de afwijking ernstig is, kan het nodig zijn dat u geopereerd wordt.

(Bed)rust
U moet, afhankelijk van de hartklachten, rusten tot de acute ziekteverschijnselen zijn verdwenen om hartafwijkingen te voorkomen.

Pijnstiller
Bij gewrichtsontstekingen krijgt u een ontstekingsremmende pijnstiller (NSAID) voorgeschreven.

Antibiotica
• Behandeling van de keelinfectie is noodzakelijk omdat de streptokok aanwezig kan blijven op de tonsillen, en zo het immuunsysteem kan activeren.
• Omdat de kans groot is dat acuut reuma terugkeert, krijgt u gedurende de eerste vijf jaar (of tot de leeftijd van 18 jaar) maandelijks een antibioticum om nieuwe aanvallen te voorkomen. Zijn uw hartkleppen beschadigd door acuut reuma, dan krijgt u vaak uw hele leven lang antibiotica voorgeschreven.
• U moet gedurende minstens vijf jaar ook extra antibiotica nemen voor een operatie, een tandheelkundige behandeling, bij griep en andere virale infecties om problemen en complicaties te voorkomen.