Eczeem na COVID-19 Vaccinatie - Oorzaken, Symptomen en Behandelingsopties

Samenvatting

Een groot deel van de Nederlandse bevolking krijgt komend jaar een vaccin tegen covid-19. Zowel de omvang van de vaccinatiecampagne als de nieuwe typen vaccins leiden tot vragen over de veiligheid van de vaccins. In deze bijdrage bespreken we: (a) welke ongewenste reacties te verwachten zijn bij covid-19-vaccins, (b) welke voorzorgsmaatregelen nodig zijn bij vaccinatie, en (c) welke procedure je moet volgen wanneer een overgevoeligheidsreactie is opgetreden. Sommige covid-19-vaccins maken gebruik van mRNA. De frequentste bijwerkingen van dit type vaccin komen overeen met die van andere vaccins. Overgevoeligheidsreacties op covid-19-vaccins zijn zeldzaam, maar kunnen wel optreden. Deze reacties houden mogelijk verband met hulpstoffen in de vaccins, waaronder polyethyleenglycol. Na een mogelijke overgevoeligheidsreactie kan een arts in overleg met een allergoloog onderzoeken of vaccinatie in de toekomst veilig is en of daar voorzorgsmaatregelen bij nodig zijn. Overgevoeligheidsreacties op vaccincomponenten moeten volledig en eenduidig in het patiëntendossier worden vastgelegd.

Op 6 januari 2021 is het vaccinatieprogramma tegen covid-19 van start gegaan. Voor zorgverleners is betrouwbare informatie over de vaccins essentieel om mensen goed te kunnen informeren en behandelen. Veel vragen gaan over de risico’s van vaccinatie en ongewenste reacties die veroorzaakt kunnen worden door de vaccins. Eerder beschreven we in dit tijdschrift welke overgevoeligheidsreacties kunnen optreden na vaccinatie, welke vaccinbestanddelen hiervoor verantwoordelijk kunnen zijn en hoe zorgverleners hiermee om kunnen gaan.1 In deze bijdrage richten wij ons op de voorzorgsmaatregelen en ongewenste reacties bij covid-19-vaccins. We benoemen – voor zover bekend – de bestanddelen van deze vaccins die overgevoeligheidsreacties kunnen veroorzaken, waarbij we ook ingaan op de nieuwe mRNA-vaccins.

Bijwerkingen op korte en lange termijn

De meest voorkomende bijwerkingen die bij de covid-19-vaccins gezien zijn, komen overeen met die van andere vaccins.2-4 Zo werd bij 84% van de personen die het BioNTech/Pfizer-vaccin kregen, een lokale reactie rond de injectieplaats gezien en werden onder andere moeheid (63%), hoofdpijn (55%), koude rillingen (32%) en koorts (14%) als bijwerkingen gemeld.2 Algemene, aan de injectie gerelateerde reacties – zoals een lokale reactie rond de injectieplaats, koorts en zwelling – tonen aan dat het immuunsysteem geactiveerd wordt en zijn na 2 dagen weer voorbij.

De boosterprik tegen corona is er weer, maar is die nog nodig?

Het coronavirus waart nog altijd rond. Op 16 september gaat daarom een nieuwe vaccinatieronde van start. Er is een boosterpik beschikbaar voor miljoenen Nederlanders, voornamelijk 60-plussers en mensen met een kwetsbare gezondheid. De meesten hebben ondertussen al eens corona gehad of zijn (meermaals) geboosterd. Is het halen van een prik nog steeds nodig?

Nynke Nutma is arts Maatschappij & Gezondheid bij het RIVM. Met collega’s verzorgt zij de aansturing van het vaccinatieprogramma. De herhaalprikcampagne die maandag begint, loopt tot 6 december door.

Voor wie is het halen van een boosterprik een aanrader? Wie komen ervoor in aanmerking? En heeft een zelftest en thuisblijven bij klachten nog nut? Nutma gaat in op deze en aanverwante vragen.

- Is corona nog zodanig gevaarlijk als ziekte, dat het verstandig is om een prik te halen?

“Het virus is er nog steeds. Wat nu anders is als aan het begin van de corona-uitbraak (in 2020 red.), is dat de meeste mensen nu afweer hebben opgebouwd tegen het virus. Maar sommige mensen worden nog steeds zodanig ziek door corona, dat ze in het ziekenhuis moeten worden opgenomen. Dat hebben we vorig najaar ook gezien.

Juist voor deze groep heeft de Gezondheidsraad geadviseerd om één keer per jaar een boosterprik te nemen. Dat helpt je afweersysteem eraan te herinneren: zo ziet het virus eruit en wees paraat als het virus weer komt. Het vaccin zorgt ervoor dat de antistoffen in je bloed weer hoog zijn en dat je afweersysteem het virus weer goed kan herkennen.”

- Voor wie is de boosterprik aanbevolen?

“Dat is voor mensen die ouder zijn, de 60-plussers. Maar ook mensen met onderliggende aandoeningen of afweerstoornissen door medicijngebruik en zorgmedewerkers.”

Huiduitslag bij corona / COVID-19

Sinds de uitbraak van het coronavirus in december 2019 in Wuhan, China, worden dermatologen geconfronteerd met huidafwijkingen die mogelijk in het kader van een coronavirus infectie kunnen passen. De naam die artsen aan een coronavirus infectie hebben gegeven is COVID-19.

De belangrijkste kenmerkende symptomen van COVID-19 zijn hoge koorts (boven 38.5 graden), droge hoest en toenemende benauwdheid. Maar wat als je daarbij huiduitslag ziet? Hoort deze bij de virusinfectie of staat het er helemaal los van?

Tot nu toe zijn de volgende soorten huidafwijkingen waargenomen die in verband worden gebracht met een coronavirus infectie:

1. Huiduitslag mogelijk gerelateerd aan een coronavirus infectie

De volgende huidafwijkingen, als ze samen met de klachten koorts, hoesten en benauwdheid voorkomen, kunnen een uiting zijn van een coronavirus infectie:

-Erythema exsudativum multiforme (afgekort EEM)

EEM begint vaak met een soort griepje met koorts. Daarna ontstaan er een of meerdere rode ronde plekken en verhevenheden die overgaan in typische ringvormige afwijkingen, die eruitzien als schietschijven. Deze worden ook wel “schietschijf laesies” of in het Engels “target-lesions” genoemd.

Bij urticariële vasculitis zien we paarsrode niet wegdrukbare vlakke plakkaten, waarbij er ook sprake is van een algehele malaise. Deze plakkaten zien we vooral aan de benen.

-Aspecifieke jeukende huiduitslag

Sommige patiënten ontwikkelen een meer aspecifieke huiduitslag zoals roodheid, rode bultjes, eczeemuitslag of gewoon jeuk met krabeffecten

2. Huiduitslag als gevolg van een geneesmiddelenreactie

References

1. Blumenthal KG, Freeman EE, Saff RR et al. Delayed large local reactions to mRNA‐1273 vaccine against SARS‐CoV‐2 . N Engl J Med 2021, 384 : 1273–1277. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]

2. McMahon D, Amerson E, Rosenbach M et al. Cutaneous reactions reported after Moderna and Pfizer COVID‐19 vaccination: a registry‐based study of 414 case . J Am Acad Dermatol 2021, 85 : 46–55. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]

3. Johnston MS, Galan A, Watsky KL, Little AJ. Delayed localized hypersensitivity reactions to the Moderna COVID‐19 vaccine: a case series . JAMA Dermatol 2021, 157 : 716. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]

4. Corbeddu M, Diociaiuti A, Vinci MR et al. Transient cutaneous manifestations after administration of Pfizer‐BioNTech COVID‐19 vaccine: an Italian single centre case series . J Eur Acad Dermatol Venereol 2021, 35 : e483–e485. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]

Articles from Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology are provided here courtesy of Wiley